Dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Okazała roślina, dorasta do 2,5 m wysokości, o silnym zapachu. Łodyga gruba, naga, bruzdowana, nieowłosiona, rozgałęziona, pusta w środku w międzywęźlach. Roślina ma wiele nazw zwyczajowych i ludowych: angelika, dzięgiel lekarski, dzięgiel wielki, anielskie ziele, archangielski korzeń, anielski korzeń. Występuje w stanie dzikim w górzystych i wilgotnych terenach Europy i Azji. W Polsce jest to gatunek rodzimy – podgatunek typowy rośnie w Sudetach i Karpatach, podgatunek nadbrzeżny występuje w pasie wybrzeża i dolinach rzek.

Roślina dwuletnia. Kwitnie od końca maja do lipca. Siedlisko: rośnie w miejscach wilgotnych, na glebach żyznych, głębokich próchnicznych, przepuszczalnych – czarnoziemy, lessy, mady. Preferuje stanowiska słoneczne i półcienie. Podgatunek typowy rośnie na wilgotnych łąkach na terenach górzystych, także w zaroślach, nad brzegami potoków, jest składnikiem ziołorośli wysokogórskich.

Roślina lecznicza
Surowiec zielarski
Korzeń arcydzięgla litworu – całe lub rozdrobnione, starannie wysuszone kłącze i korzeń. Surowiec powinien zawierać nie mniej niż 2,0 ml/kg olejku eterycznego.

Skład chemiczny
Olejek eteryczny w zależności od części rośliny składa się z różnych związków aktywnych. Olejek z nasion zawiera ß-fellandren i ?-pinen. Olejek z korzenia zawiera z kolei ?-pinen, ?- 3-karen, limonen i ?-fellandren. W zależności od miejsca występowania olejek z korzenia arcydzięgla może różnić się składem olejku. Ekstrahowany z korzeni rosnących w zachodnich Himalajach olejek zawiera głównie dillapiol i nothoapiol.

Zbiór i suszenie
Zbiór korzeni prowadzi się w październiku następnego roku po wysiewie. Ścina się najpierw nadziemną część rośliny, korzenie wykopuje ostrożnie, by ich nie okaleczyć. Korzeń oczyszcza się z ziemi, odcina wszelkie części zielone i starannie myje. Po osuszeniu przecina się je wzdłuż. Suszyć w suszarni w temperaturze nie wyższej niż 35°C.

Działanie i zastosowanie
Surowiec pobudza czynności wydzielnicze, działa rozkurczowo, wiatropędnie, antyseptycznie, uspokajająco. Zwiększa wydzielanie soków trawiennych, śliny a także moczu i potu.
Wykazano jego działanie przeciwdrgawkowe. Olejek eteryczny działa rozgrzewająco (przez drażnienie i powodowanie przekrwienie skóry) i nieznacznie przeciwbólowo. Korzeń arcydzięgla stosuje się w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, bólach brzucha, atonii jelit, dolegliwościach trawiennych, dolegliwościach czynnościowych serca, zawrotach głowy, braku apetytu i wzdęciach, zatruciach pokarmowych, nikotynowych i alkoholowych, jako łagodny środek uspokajający. Olejek jest wykorzystywany do nacierania przy nerwobólach i bólach reumatycznych.

Olejki eteryczne dzięgla wykazują znaczną aktywność przeciwdrobnoustrojową przeciwko Clostridium difficile, Clostridium perfringens, Enterococcus faecalis, Eubacterium limosum, Peptostreptococcus anaerobius i Candida albicans. Ponadto olejek działa słabo wobec mikroflory jelitowej. Wykazuje działanie przeciwgrzybicze na niektóre gatunki z rodzaju Fusarium, Botrytis cinerea i Alternaria solani.

Roślina jadalna
Wykorzystywany w cukiernictwie do ozdabiania ciast i tortów. Z młodych łodyg i grubszych ogonków liściowych można sporządzać konfiturę. Stosowana także przy produkcji alkoholi: likierów czy dzięgielówki. Korzeń arcydzięgla litworu jak również kandyzowane łodygi i ogonki liściowe noszą nazwę anżelika.

Roślina miododajna
Kwiaty wydzielają duże ilości łatwo dostępnego dla pszczół nektaru. Wydajność miodowa tego gatunku wynosi do 200 kg/ha. Miód z niego ma jasny kolor, jest mocno aromatyczny i ostry w smaku.

Roślina ozdobna
Jest uprawiana ze względu na ładny pokrój przypominający palmę, mocną strukturę i przyjemny zapach.